Badania przesiewowe (badania skriningowe, skrining) wykonywane są w populacji osób bez objawów choroby w celu wykrycia nowotworu na możliwie wczesnym etapie jego rozwoju. Głównym założeniem badań przesiewowych jest zmniejszenie umieralności na nowotwory.

W raku piersi, podobnie jak w większości nowotworów, stan zaawansowania choroby w momencie postawienia diagnozy uzależnia nie tylko dalsze postępowanie terapeutyczne, ale również rokowanie. Wiele razy udowodniono już, że odpowiednio wczesne wykrycie zmiany w sutku w znakomity sposób poprawia odległe wyniki leczenia. Raki piersi wykryte na podstawie badania palpacyjnego w odróżnieniu od guzów znalezionych podczas badań skriningowych są większe i statystycznie częściej towarzyszą im przerzuty odległe. Na tej podstawie na całym świecie namawia się kobiety do czynnego brania udziału w programach badań przesiewowych.
Jednocześnie nieustannie trwają wielkie próby kliniczne, których celem jest odnalezienie możliwie korzystnego i zarazem bezpiecznego z punktu widzenia kobiety schematu skriningu. Efektem tych prac są regularnie aktualizowane wytyczne, według których pacjentki powinny być kierowane na badania.

Wiek	Ogólne zalecenia
20 – 39	Samokontrola piersi co miesiąc Badanie piersi przez lekarza co 3 lata
≥ 40	Samokontrola piersi co miesiąc Badanie piersi przez lekarza co rok Mammografia co rok

Samokontrola piersi:

• powinna być wykonywana przez kobiety od 20. roku życia do późnej starości
• należy ją wykonywać jeden raz w miesiącu, bezpośrednio po zakończeniu krwawienia miesięcznego, a po menopauzie w stałym dniu miesiąca (najlepiej pierwszego dnia każdego miesiąca)
• każda kobieta chcąca samemu wykonywać badanie piersi powinna być przeszkolona przez swojego lekarza pierwszego kontaktu lub ginekologa
• badanie o stosunkowo małej przydatności klinicznej
• w 90% przypadków guz piersi jest wykrywany przez same pacjentki, a nie przy okazji badań lekarskich, niestety są to zazwyczaj nowotwory o już znacznym stopniu zaawansowania

Badanie piersi przez lekarza:

• powinno być wykonywane u kobiet od 20. roku życia do późnej starości
• u kobiet między 20. a 39. rokiem życia należy je wykonywać co 3 lata; od 40. roku życia wskazane jest coroczne lekarskie badanie piersi

Mammografia:

• powinna być wykonywana raz w roku u kobiet, które przekroczyły 40. rok życia
• bardzo skuteczna i ceniona metoda w wykrywaniu raka piersi na wczesnym etapie jego rozwoju
• poziom promieniowania jonizującego używany w nowoczesnych aparatach nieznacząco podwyższa ryzyko zachorowania na raka piersi
• u kobiet w wieku podeszłym decyzja o wykonywaniu i częstości wykonywania mammografii powinna być podejmowana indywidualnie- z uwzględnieniem czynników ryzyka raka piersi i ewentualnych chorób towarzyszących; sam wiek nie powinien być przyczyną dla przerwania regularnej mammografii
• u kobiet o znacznym ryzyku zachorowania na raka piersi zaleca się wykonywanie mammografii już od 30. roku życia; dodatkowo do diagnostyki włącza się rezonans magnetyczny
• u kobiet z implantami piersi, w celu lepszego uwidocznienia tkanki, może być wskazane wykonanie więcej niż standardowych dwóch zdjęć
• karmienie piersią nie jest przeciwwskazaniem do wykonania mammografii; zdjęcia wykonane w tym okresie tracą jednak na jakości

Rezonans magnetyczny piersi:

• coroczne wykonywanie rezonansu magnetycznego piersi wskazane jest u kobiet powyżej 30. roku życia, u których ryzyko zachorowania na raka piersi przekracza 20%; u kobiet o mniejszym ryzyku (> 15%) decyzja jest zawsze podejmowana indywidualnie
• mimo iż jest badaniem bardziej czułym od mammografii nie zastępuje jej, a jedynie ją uzupełnia- nie wykrywa zmian charakterystycznych dla pewnych rodzajów raka, które są uchwytne w badaniu mammograficznym

Czynniki wysokiego ryzyka zachorowania na raka piersi obejmują:

• mutacje w obrębie genu BRCA1 lub BRCA2
• mutacje w obrębie genu BRCA1 lub BRCA2 u członka najbliższej rodziny (rodzice, rodzeństwo, dzieci) przy braku badań genetycznych pacjentki
• stan po radioterapii klatki piersiowej
• zespoły genetyczne (Li- Fraumeni, Cowden, Bannayan- Riley- Ruvalcaba)

Czynniki umiarkowanego ryzyka zachorowania na raka piersi obejmują:

• rak piersi, rak przewodowy lub zrazikowy nieinwazyjny, atypowa hiperplazja przewodowa lub zrazikowa w historii choroby
• gęste, zbite utkanie tkanki gruczołu piersiowego

Według specjalistów z American Cancer Society połączenie wykonywania mammografii, rezonansu magnetycznego piersi (u kobiet o podwyższonym ryzyku zachorowania), badania palpacyjnego piersi przez lekarza, jak i przez samą pacjentkę daje największą szansę zredukowania ryzyka śmierci z powodu raka piersi.
Według specjalistów z National Cancer Institue nie ma dowodów na przydatność ultrasonografii w ocenie palpacyjnie lub mammograficznie wykazanej zmiany u pacjentek w każdym wieku. Badanie to jest jednak ciągle w użytku – głównie do różnicowania torbieli u młodszych kobiet lub pomocniczo podczas biopsji.

Strona internetowa American Cancer Society http://www.cancer.org
Strona internetowa National Cancer Institute http://www.cancer.gov
Strona internetowa Americna College of Physicians http://www.acponline.org

Autor: Michał Borys
Konsultacja: dr n med Kamil Drucis